KI-Program

Verhoog u sukses met u KI-Program

SAGenetics
082-902-2116
erika@sagenetics.com

Verhoog u Sukses met Kunsmatige Inseminasie saam met SAGenetics

Die gesamentlike doelwit vir enige KI-program van die KI sentrum, veearts en teler, is om die maksimum konsepsie te behaal en die optimum aantal lammers groot te maak.

Daar is baie faktore wat die graad van sukses in ’n Kunsmatige Inseminasie Program bepaal. Hierdie dokument bevat riglyne wat u kan help om die sukses van u KI-program te verhoog.

Die KI-Program moet 8 weke voor die tyd bespreek word. SAGenetics sal vir u n gedetaileerde program stuur met die nodige sponsies en D.M.S.G. ( Dragtige Merrie Serum Gonadotrophin (P.M.S.G.) .

Kontak ons asb. indien u enige vrae in verband met die voorbereiding van die skape ten opsigte van u opkomende KI-program.

Basiese Beginsels:

Enige KI-program berus op die beginsel dat ons die ooi se ovulasie kan beinvloed, maar nie ten volle kan beheer nie. Ovulasie word aangehelp deur die gebruik van hormonale progesteroon sponsies of CIDR’S (Controlled Intra-Vaginal Drug Release), tesame met D.M.S.G.

Die progesteroon sponsies of CIDR’S verhoed dat die ooi op hitte kom. Wanneer die sponsies of CIDR’S na 12 -14 dae uitgetrek word, begin die ooi se siklus en sy kan dan geinsemmineer word 48-51 uur later. Die tydfaktor is belangrik want dit gee die ooi optimaal kans om eieselle in die baarmoeder vry te stel sodat bevrugting kan plaasvind. Die D.M.S.G. inspuiting, wat ten tye van spons uittrekking aan die ooi toegedien word, help met die ontwikkeling en vrystelling van die eierselle. Na KI vind bevrugting plaas, die embrio heg en 145 – 150 dae later word n lam gebore.

Daar is baie faktore wat bogenoemde beinvloed en hierdie faktore kan op die ram of ooi van toepassing wees. Deur te konsentreer op alle faktore wat n rol speel, kan die sukses van enige KI program verhoog word.

Voorbereiding en bestuursfaktore:

  • Voeding is een van die belangrikste faktore om optimale sukses van ‘n KI- program te verseker.
  • Prikkelvoeding word vanaf 3 – 4 weke voor die inseminasiedatum gegee. Ooie moet in ‘n stygende massatoename wees met n OPTIMALE KONDISIEPUNT van 3.5 by tye van KI. Prikkelvoeding lei tot ‘n hoër ovulasietempo en dus ‘n hoër lampersentasie. Maer, skraal en selfs ooie in ‘n redelike kondisie het laer lampersentasies as ooie in ‘n uitstekende kondisie weens laer ovulasietempo en hoër embrio-mortaliteite.
  • Afgesien van goeie kwaliteit ruvoer en weiding, moet ooie ook byvoeding kry in die vorm van hoë deurvloeiproteïenbevattende gebalanseerde lekke, of aanvullings veral as weiding min is. Prikkelvoeding word voorsien in die vorm van gespaarde weiding en ‘n geskikte aanvulling (lek of sjokoladegraan).

Raadpleeg ‘n geregistreerde voedingskundige (dr. Jasper Coetzee: 0833 86 83 82 of jasperco@iafrica.com) indien nodig.

  • Vermy skielike veranderinge in u ooie se voerprogram.
  • Sommige hormone word oor ‘n lang periode deur die liggaam geproduseer. Ooie in swak kondisie kan nie in die bestek van 3 weke hulle massa in so mate herwin dat hulle in ‘n uitstekende kondisie met paring is nie. Dit betaal om baie krities te let na u ooie se kondisie en voerprogram vir optimale resultate.
  • Maak ook seker dat u kudde se mineraal- en vitamienstatus optimaal is. Vitamien A en E asook Selenium, Kobalt, Koper en Sink is belangrik vir optimale resultate. Spuit die ooie ongeveer vier weke voor die inseminasiedatum met beide Multimin en Vitamien A & E.
  • Soms gebeur dit dat kondisies in n spesifieke jaar so goed is dat die ooie in baie goeie kondisie is lank voor die KI program. Prikkelvoeding gaan dan van min waarde wees. In so n geval moet asb. nie toelaat dat die ooie kondisie verloor nie.
  • Meeste telers ken hulle eie skape baie goed, maar deur die ooie te weeg kan ons met sekerheid se of hulle of die prikkelvoeding reageer.
  • Dit is van uiterste belang dat STRES tot n minimum beperk word voor en tydens die KI program. Bestuur is hier van uiterste belang. Indien die ooie stresvolle situasies ondervind voor en gedurende die KI-program kan besetting en lampersentasie baie daal.
  • Ooie moet nie geënt, gedoseer, geskeer of gedip word korter as 4 weke voor die inseminasiedatum nie. Alle aktiwiteite moet minstens 4 weke voor die teelseisoen afgehandel word.
  • Alle lammers moet minstens 6 weke voor die KI program gespeen word. Moet asb. nie ramlammers se libido en dekvermoë onderskat nie.
  • Indien moontlik moet ooie so min as moontlik van kamp tot kamp in die periode 14 dae voor die KI-program geskuif word. Dit hang egter van beskikbare weiding af. Indien die weiding skaars is, moet ooie eerder na voldoende weiding geskuif word.
  • Indien moontlik moet die gebruik van honde tot ‘n minimum beperk word net voor die KI-program om stres te beperk. Die laaste 14 dae voordat die ooie ge-KI word, moet hulle baie rustig gehou word.
  • Ooie met bedorwe uiers moet uitgeskakel word sodat meerlinge met gemak grootgemaak kan word.
  • Maak seker dat alle ramme weggehou word van die ooie vir ten minste 3 dae voor die KI-program.
  • Die gebruik van koggelramme vir n KI-program is opsioneel, maar word aanbeveel. Daar is gevind dat die teenwoordigheid van koggelramme ‘n stimulerende uitwerking op ooie na sinchronisasie het. Ons verkies om die aand voor KI, 2 – 5 % koggelramme by die ooie te plaas. Hulle kan tot KI by die ooie gelos word.
  • Koggelramme gee ‘n baie goeie aanduiding van hoe die ooie gereageer het op die sinchronisasieprogram.

Voorbereiding van die Ramme:

  • Vars saad gee beter resultate in n KI program as gevriesde saad.
  • Indien u egter vars saad wil gebruik beveel ons aan dat die ramme geleer word om sodoende saad te kan kollekteer dmv n kunsvagina.
  • Ramme in n TE goeie kondisie produseer gewoonlik swakker kwaliteit saad en is ook minder gretig om te werk. Dit is dus beter vanuit n semen kwaliteits oogpunt dat die ram in n gemiddelde kondie is as in n top skou, of veilings kondisie.
  • Moet asb. nie die ram gebruik vir 4 dae voor die KI program nie. Dit sal sy libido asook die semen kwaliteit verhoog.

Jongooitjies:

  • Baie telers gebruik jong ooitjies wat nog nooit gelam het nie in ‘n KI-program aangesien hulle superior genetiese samestelling het. Daar moet onthou word dat konsepsiesyfers laer mag wees in jongooitjies as in volwasse ooie wat al gelam het, moedereienskappe mag ook nog nie ten volle in jongooie ontwikkel wees nie.
  • Ons beveel aan dat jongooitjies slegs gebruik moet word in ‘n KI-program indien hulle normale siklusse voor die KI-program wys en indien hulle ten minste 60 % (ideaal 65 – 70 %) van volwasse liggaamsmassa weeg wanneer hulle voor 12 maande ouderdom gepaar word. Indien hulle op 15 tot 18 maande ouderdom gepaar word, moet hulle minstens 80 % (verkieslik 85 – 90 %) van volwasse massa weeg.

Programering van die Ooie:

  • Progesteroon sponsies word 13 – 14 dae voor die program in die ooie se vagina geplaas.
  • Die progesteroon sponsies moet 51 uur voor die begin van die KI program uitgetrek word. Enige ooie waar sponsies nie gevind kan word nie moet gemerk word. Op die dag van KI moet hierdie ooie deur die veearts ondersoek word sodat seker gemaak word dat die sponsie wel uitgeval het. Indien n sponsie in die vagina agterbly sal so n ooi nooit weer normale siklusse toon nie.
  • Ooie wat sponse verloor het word heel laaste op die dag van KI ondersoek en word nie geinsemineer nie.
  • Wees asb. versigtig wanneer sponse uitgetrek word om dit buite bereik van honde te hou. Honde sal dit graag eet en dan versoorsaak dit vomering of intestinale obstruksie.

D.M.S.G.:

  • 300 i.e. D.M.S.G. word vir elke ooi binnespiers toegedien wanneer die sponse uitgetrek word. Kuddegeskiedenis, voeding en seisoen kan hierdie dosis beinvloed.
  • Hoewel KI gewoonlik 51 uur na spons verwydering begin, is daar n redelike periode waarna ooie geKI kan word met goeie konsepsie syfers. Die tyd van ovulasie ( indien dit plaasvind ) varieer van ooi tot ooi, net soos die periode van spermoorlewing in die ooi se geslagsorgane. Vars saad oorleef langer as gevriesde saad.

Dag voor KI Program:

  • Die ooie moet uitgehonger word vir die prosedure en ons stel voor dat kos en water weerhou word vir 16 – 18 ure. Dit help dat die blaas en rumen kleiner is wat dan toegang tot die baarmoeder makliker en veiliger maak. Maak dus asb. seker dat bakke leeg is wanneer ooie in krale of skure gejaag word.

Dag van KI Program:

Fasiliteite:

  • KI moet verkieslik gedoen word in n stofvrye omgewing sonder direkte sonlig. Ons benodig nie n gesofistikeerde sisteem nie. Ooie word op trollies gelaai wat heen en weer gestoot word en daarom is n soliede vloer (verkieslik sement ) nodig.
  • Ons benodig elektrisiteit (220V kragpunt ) en water vir die KI prosedure. Indien n kragopwekker gebruik word, moet dit minstens 1.5 KW voorsien. Maak asb. seker dat die kragopwekker betroubaar is.
  • Die werksarea moet omtrent so groot soos n dubbel motorhuis wees. Die skeerhok, skuur of stoor naby die skaapkrale is gewoonlik voldoende.
  • Wat los toerusting betref, benodig ons net 2 kombuis tipe tafels. ’n Wol sorteer tafel kan as een tafel dien.

Helpers:

  • Ons benodig ten minste 4 of meer helpers om die ooie in en uit die trollies te laai.
  • Sigaretrook is nadelig vir die semen so alle helpers wat betrokke is by die program moet gewaarsku word dat hulle nie naby die KI fasiliteit sal mag rook nie.

Na die KI Prosedure:

  • Dit is voordelig dat die ooie in n wagkampie moet staan vir so +/- 30 minute voor ons hulle as n groep laat uitgaan. Laparoskopiese KI is n stresvolle prosedure en daar is altyd n risiko aan verbonde. Deur die ooie naby te hou kan ons seker maak dat alles in orde is met al die ooie.
  • Indien moontlik moet die ooie dan kan terugloop ongehinderd na n kamp waar weiding en water beskikbaar is. Die weiding moet dieselfde gehalte wees as waaraan die ooie gewoond is.

Nasorg

Voeding en Bestuur:

  • Die ooie moet toegang hê tot dieselfde kwaliteit voer of weiding wat hulle voor die KI-program gehad het. Dit is uiters belangrik dat die ooie nie aan enige stres blootgestel word binne die eerste 28 dae nie aangesien dit gedurende die tyd is wat die embrio implant. Stresvolle situasies bv. vervoer oor lang afstande, skielike afname in voeding, parasietbesmettings dip of skeer sal resorpsie veroorsaak.
  • Lang afstand vervoer moet verkieslik eers na 28 dae geskied.
  • Soms is dit noodsaaklik dat ooie wel vervoer moet word en kort afstand vervoer kan plaasvind ‘n paar ure of paar dae na die KI prosedure. Probeer dan om ooie nie te oorlaai of op die hitte van die dag te vervoer nie.

Opvolg Ramme:

  • Daar sal altyd n persentasie ooie wees wat nie dragtig sal wees na die KI program nie net soos in die geval van natuurlike dekking. Dit is dus noodsaaklik om opvolg ramme by die ooie te plaas.
  • Ooie se siklus is gemiddeld 17 dae maar die wat nie beset is nie kan tussen 15 – 20 dae terugkom. Ons beveel aan dat opvolgramme van so vroeg as 7 – 10 dae tot op die laatste 14 dae by die ooie ingesit moet word.
  • In die natuurlike teelseisoen, Februarie tot Mei, kom die ooie wat nie beset is nie gewoonlik konstant terug. In die nie-teelseisoen, Augustus tot Desember, is die ooie geneig om na die gesinchroniseerde hitte in anestrus (kon nie op hitte) te gaan en om eers n paar siklusse later weer op hitte te kom. Die persentasie ooie wat nie terug kom nie (“non return rate”) is dus nie altyd n akkurate weerspieeling van konsepsie nie.
  • In die lentemaande, moet die opvolgramme verkieslik vir 2 siklusse, 34 – 42 dae na KI by die ooie inbly.

Dragtigheidsondersoeke:

  • Ons beveel aan dat sonar ( scanning ) gedoen moet word om te bepaal of ooie dragtig is en ook of daar meerlinge is. Dit is n baie goeie bestuurshulpmiddel.
  • Dragtigheidsondersoeke kan na 6 weke gedoen word. Indien die opvolgramme se resultate ook gesien wil word, moet daar vir 9 tot 10 weke gewag word.

Lamtyd:

  • Dragtigheidsduur by ‘n Merinotipe ooi is gemiddeld 150 dae. Ooie lam egter oor ‘n tydperk van 7 tot 10 dae met ‘n piek op die middelste 3 dae. Baie aandag word dus benodig oor ‘n kort periode vir die stoet. Swak weersomstandighede gedurende die tyd kan probleme gee en daarvoor is dit noodsaaklik om seker te maak dat lamfasiliteite voorsiening maak vir swak weer.
  • Lammortaliteite gedurende die eerste drie dae na geboorte hou verband met die ooikonsentrasie in die kamp en die aantal lammers wat per dag gebore word. Dit is dus raadsaam om groter kampe te gebruik of kleiner troppe ooie in meer kampe.
  • Voorsien voldoende drinkwater, kos, skaduwee en skuiling. Bossieveld bied goeie skuiling en gee ook geleentheid vir die ooi om haarself af te sonder en dit lei tot goeie binding met die lam.
  • Meer intensiewe sisteme maak gebruik van lamhokke waar die ooi en lammers vir ‘n dag of twee onder observasie gehou word. Ooie moet vanaf minstens 4 weke voor lam op die rantsoen aangepas word wat hulle in die lamhokke gaan ontvang.
  • Gaan ooitroppe gereeld na, maar sonder baie steurnisse. Pasgebore lammers is geneig om enige bewegende voorwerp te volg. Ooie met lamprobleme moet so gou as moontlik gehelp word en die lam moet binne 2 – 3 ure na geboorte suip.
  • Kolostrum ( biesmelk) van koeie of ander ooie kan selfs ‘n paar maande voor die lamseisoen gevries word en ontdooi word soos benodig. Swak lammers of meerlinglammers kan met behulp van ‘n maagbuis gedoseer word. Die buis word deur die bek tot in die maag gedruk en die melk word deur ‘n spuit toegedien. ‘n Honde urinekateter, wat by ‘n veearts verkry kan word, werk goed vir hierdie doel.
  • Die daaglikse behoefte vir biesmelk is ongeveer 200ml/kg liggaamsmassa vir die eerste dag. Dosering per keer moet egter nie meer as 50 ml/kg massa oorskry nie, d.w.s. ‘n lam van 3 kg kry 150 ml per dosering met behulp van ‘n maagbuis. Dit is verkieslik dat biesmelk gedurende die eerste dag gebruik moet word en nie ooimelkvervangers nie, aangesien laasgenoemde oor geen van die beskermende teenliggame beskik wat in biesmelk voorkom nie.

Kommunikasie en bespreek van program:

  • Sodra die datum en ooi getalle gefinaliseer is, moet u volledige program ontvang waarop alle tye, dosisse ens. aangedui is. Ons aanvaar dat ooi getalle presies sal wees soos aangedui. Indien u getalle wil verander of kanselleer moet u so gou as moontlik laat weet aangesien dit die insemineerder wesenlik sal beinvloed.
  • Sponsies en sinchronisasie middels moet lank voor die tyd bestel word sodat daar nie n kans bestaan dat u dit nie kan kry nie.
  • Indien u 100 ooie wil laat KI is dit nodig om bv. 105 ooie te spons om voorsiening te maak vir ooie wat sponse verloor of siek raak.

Resultate:

Ek sal dit baie waardeer indien u vir my u resultate sal stuur na dragtigheidsondersoeke of lamming.

Vrae:

Indien u enige verder inligting nodig het of vrae het moet asb. nie huiwer om my te skakel nie.

Tel: 0027 – (0)82-902-2116
E-pos: erika@sagenetics.com